Skip to content

ROCK BRAVÚ

ROCK BRAVÚ

A paixón que queima o peito

(Libro de Xavier Valiño escrito en gallego y publicado en 1999 por Edicións Xerais de Galicia)

TEXTO DA CONTRAPORTADA

1994 foi o ano do Big Bang en Galicia. Un magma de creatividade que bulía en vilas e lugares de todo o país acaba por estoupar en cada un deles e fundirse para formar o Rock Bravúa, a paixón que queima o peito.

Nese ano, músicos, escritores, xornalistas e artistas plásiticos comezan a aportarllle ó mundo a forma propia que ten Galicia de entender a cultura contemporánea: en galego, desde o pobo e para o pobo.


ÍNDICE DOS SEUS 20 CAPÍTULOS

 

1. Guitarras para o pobo: o aquel dunha etiqueta

2. Magotos e queimadas: unha posible historia do Rock Bravú

3. Os Bochechiñas, irmáns de conveniencia

4. O Caimán do Río Tea, música do estraperlo

5. Coro dos Rozadores de Santa Cristiña de Viso, asistencia baixo pedido

6. Desfeita, a herdanza arroutada

7. Diglósicos & Porco Jones, a estada dunha esquizofrenia

8. Os Diplomáticos de Monte-Alto, a outra música popular

9. Os Impresentables, inficticidas do Soneira

10. Kaos, descarga furtiva

11. Marisol Man Furada, poemas con vida propia

12. Os Papaqueixos, entre dúas augas

13. Pinto de Herbón, verbas da terra

14. Rastreros, punk e outras leiras

15. Ruinbois, correctos cidadáns

16. Ruxe Ruxe, a alma como un ferro

17. Skornabois, a brosa do verdugo

18. Xenreira, os tempos son chegados

19. Epílogo: outras herbas, outras lerias

CAPÍTULO I

Guitarras para o pobo: o aquel dunha etiqueta

 

«Desta aventura saíran cousas con vida propia»

(Manu Chao)

Tomemos como primeira imaxe aquela de que nos 90 chegaron ás aldeas as guitarras eléctricas. Simple, pero efectiva. Pouco despois deron en chamalo bravú. E que é iso? Manolo Rivas o vía así: «Os do rock bravú forman parte dunha confederación irmandiña, sen programas nin ideas concebidas, nin uniformes. Unidos pola terra, a lingua e a música, peiteados polo vento, os guerreiros desbrozan as corredoiras cegas.»

Que ben expresado! Pouco máis se podería dicir, pero intentarémolo. Porque esa idea xa adiantada ten que quedar moi clara: limitar significa asina-la acta de defunción antes de darlle a posibilidade de nacer e desenvolverse. Así que o concepto de bravú que nos gustaría expandir polo mundo é aquel que non pon límite algún, aquel que permite a inclusión de todos aqueles que, por propia iniciativa, queiran participar dun proxecto no que só se esixe amor á lingua e amor á música. Nada máis -e nada menos-.

O concepto, por suposto. A ilo imos agora. Bravú é unha expresión que naceu dunha reunión en Chantada entre todos aqueles grupos que nunha época -principios dos 90- xurdiron nun lugar -Galicia- cantando nunha lingua -o galego- e facendo demostración pública de orgullo pola nosa cultura.

Literalmente, bravú é a palabra que empregan nunha determinada comarca de Galicia para designa-lo sabor e o cheiro da carne de caza e, en xeral, de toda a carne sen capar, o mesmo que noutros lugares galegos se coñece como bravío ou bravún.

Tamén, nun alarde de literatura oportunista e afortunada, os que estiveron naquel cocido parte do segundo Castañazo Rock, aclaran que se preferiu ese termo a outros propostos como arroutada ou rock bravo por rimar con «Corta o pelo, landrú», a primeira composición en galego de Siniestro Total. Todo un homenaxe que xa deixaba ben claro quen eran, de onde viñan e onde ían, retomando as preguntas filosóficas que se facían Julián Hernández e os seus colegas.

Que máis da o que alí pasara e os motivos da elección? O caso é que, dende hai un tempo, o bravú xa vai unido a outra cousa distinta, a música de mestura das raíces populares co rock, e que comparte co seu significado orixinal a forza e a paixón do que está sen domesticar, do indomable.

Todo o que lle engadamos o termo é contraproducente: que si ten que ver co mundo rural, que si ten un espírito de festa, que si está baseado no folclore popular, que si adopta posturas políticas nacionalistas… Algo hai de todo ilo, ás veces cun respaldo maioritario e outras só con representación nunhas poucas bandas, pero ningunha desas características debería ser tomada como absolutamente imprescindible.

Se o termo apareceu, aglutinando a todas esas bandas que se espallaban por toda Galicia sen coñecerse case entre eles, non foi por capricho, senón para dar resposta a unha necesidade: a dun sector novo da poboación galega farto de non encontrar unha música na que mirarse ó espello. Nin o rock cantado en inglés, nin os ecos da movida, nin tan sequera o rock galego dos anos oitenta -agás, tal vez, Siniestro Total e Os Resentidos- chegara a uns rapaces que se encontraban orfos musicalmente. E si escoitaban a Mano Negra ou Negu Gorriak era por carecer de referencias similares no noso país, á espera de que alguén tivera o valor de facer o propio.

 

 

Sons sen capar

 


Moitas veces tense explicado a aparición do bravú como unha necesidade de unir para despois vender, igual que calquera etiqueta publicitaria. Ese é o primeiro dos grandes logros acadados por unha simple palabra: aglutinar a unhas bandas que, de non ser polo bravú, hoxe estarían nunha situación ben distinta, probablemente esquecidas no limbo dos tempos ou no límite das súas aldeas e barrios.

Así, apoiados nunha entidade ficticia, moitas delas conseguiron grava-las súas primeiras cancións e sentirse partícipes de algo que lles daba as forzas suficientes para seguir adiante. Xa se sabe o ingrato que é o mundo do rock e o difícil que é saír adiante, e máis nesta terra, afeita as orquestras de verbena. Subirse a un escenario e saber que, maila xente que tes diante, hai alguén que te entende, posibilita repeti-la operación unha e outra vez, sen desfalecer, parapetado como si se estivera nunha trincheira, ata dar co teu público natural.

Pode que o contacto con públicos tan diversos sexa máis fácil para algunhas bandas, aquelas que contan con gaitas, acordeóns e outros instrumentos que as emparenta cos sons tradicionais e que chegan a moita máis xente. Pero os experimentos tipo The Pogues non tiveron ata o de agora moito predicamento en Galicia, nin unha banda que acadara un chisco da súa relevancia. Todo se andará, evidentemente, e xa hai quen aventura que por aí están as maiores posibilidades de futuro.

Volvamos a expresión escollida, esa na que se teñen que encontra-los ritmos tradicionais e a rabia da electricidade. Unha das maiores aportacións dos integrantes daquela conspiración de Chantada é ter creado un termo antes de que os periodistas e manipuladores de masas tiveran a máis mínima oportunidade de facelo para logo adscribir a quen lles petara. Por unha vez, as bandas, auténticas artífices de que exista algo, sexa o que sexa, chamémoslle como lle chamemos, pasaron de ser meros espectadores a converterse en protagonistas.

Había outras, pero todas estaban neste país. Segundo os grupos, era rock infíctico, agropunk, romanticismo vergallán, rock irmandiño, arroutada, rock ajreste, música castrapa, tralla, ajro-rap… Así que se lle da un só nome ó mundo e xa temos parte do traballo feito: a atención dos medios virá dada, os concertos serán máis fáciles de conseguir e incluso pódense intentar gravacións en común.

Non todo foi como un supón que se propuxeron. Os medios, ós que haberá que voltar máis adiante, seguen sen ter ningún interese en iniciativas musicais ou culturais, a menos que entre a política polo medio. Os concertos en común funcionaron sobre todo nos primeiros tempos, pero sempre a base de ser organizados polos propios implicados. E, no caso das gravacións colectivas, non houbo continuidade tralo Unión Bravú. Por contra, apareceu unha revista como Bravú, coa que non se contaba nun principio, e que sirve de novo catalizador, posibilitando nos dous compactos editados ata agora unha segunda oportunidade para novas gravacións en común.

 

 

Galicia, a nosa terra?

 

Unha etiqueta non nace de cero, está claro. Algo fervía nas rúas e corredoiras de Galicia, xa antes de que existira un Manifesto de Viana ou unha proba dixital con formato de carta de constitución, Unión Bravú. Uns escoitaran ecos ó lonxe de actividade noutras aldeas, noutros barrios. Non se coñecían entre eles, pero tiñan referencias en común: The Pogues, Os Satélites, a charanga de Cuco de Velle, The Clash, Pucho Boedo, a música sudamericana de intercambio pola emigración… Pero, sobre todo, Mano Negra e Negu Gorriak.

 

Da segunda aventura de Manu Chao, Mano Negra, queda claro que todos comprobaron como era posible mestura-las raíces coas novas músicas. E, dentro das raíces galegas, non é estraño escoitar ós grupos bravú mencionar a Fuxan Os Ventos, Milladoiro, A Roda…

 

De Negu Gorriak -e o seu antecedente Kortatu-, ademais dunha música combativa onde teñen cabida os ritmos máis fortes e as novas tecnoloxías, é fácil recoñecer que todos tomaron leccións de como encara-lo negocio musical, ensinanza que se pode estender a todo o rock radical vasco.

 

A autoxestión é, hoxe en día, un principio irrenunciable, o que axuda tamén a ausencia de infraestructuras de calquera tipo. Os grupos buscan as súas actuacións, montan os seus propios festivais, gravan ata conseguir un selo independente que edite as súas produccións e, un elemento moi importante, non viven disto. Por aí andan mariñeiros, panadeiros, cristaleiros, agricultores, electricistas… Todos sacando cartos para invertelos na súa auténtica paixón: a música.

 

Fallan os selos, practicamente inexistentes. Só Edicións do Cumio, Can Records, Sons Galiza e outros anecdóticos puxeron os medios para que estas bandas chegaran a gravar. Uns veñen do mundo do folk, outros xa non existen, algún está comenzando a súa andaina -Sons de Luita, Trompo Discos- e outros non teñen interese real no producto que editan.

 

Fallan as salas, e as poucas que hai están máis preocupadas por contratar artistas foráneos ou estatais de xiras rendibles. Por ilo, os grupos téñense que mover a base de festivais, concertos organizados por despistados en traxe de faena ou converténdose eles mesmos en promotores fóra de lugar.

 

Fallan os medios, que seguen a considera-lo rock como un producto de recheo das súas páxinas -ou de minutos das súas programacións-, ó que non se lle da un tratamento normalizado e do que non se valora o seu traballo. Acadar unha reseña ou unha columna representa un esforzo titánico, non aproveitado na maior parte das ocasións.

 

A Televisión de Galicia contou no seu día cun programa no que tiña cabida algún minuto de rock, como era «Sitio Distinto», dirixido por Antón Reixa, e que serviu para darlle a primeira oportunidade a Pinto. Tamén un bo día, aparecido da nada, xurdiu nas pantallas un programa chamado «Clipmanía», presentado por Mon Santiso, de horario imposible, que dedicaba unha mínima parte do espacio a presentar novas bandas entre videoclips foráneos.

 

Dende entón, a situación do rock na Televisión do noso país é inexistente -a non se-los goles que se lle pasan ós responsables de «Luar»- e, polo tanto, denunciable. Algo similar ocorre coa Radio Galega que, por incrible que pareza, non ten lugar un mísero minuto na seu tempo para un programa especializado de atención ó rock galego.

 

Por todo ilo, o sistema intuído en Euskadi sirve de referencia principal. Alí os locais de concertos teñen actividade estable, os grupos poden intentar vivir desas actuacións e o público está comprometido coa idea de mercar discos cantados na súa lingua. Non é froito dun día: chegouse despois de anos de contactos e traballo fóra dos circuítos oficiais, algo do que aquí estase a tomar bo exemplo.

 

Outra cuestión moi distinta sería intentar copia-lo modelo con toda a súa problemática, algo que algúns xa intentaron evitar antes de que se dera: Os Diplomáticos de Monte-Alto non baixaron o seu caché para impedir a contratación -e, polo tanto, a identificación- por parte dunha forza política, maila sintonía que poidan ter a nivel persoal con esa organización.

 

Afortunadamente, o que sucede co rock catalán, dinamitado polas subvencións da Generalitat, non sucede aquí. Os organismos públicos non poñen ningún interese e os protagonistas do bravú rexeitaron dende o seu Manifesto constitucional a posibilidade de intervención dos poderes públicos.

 

Non convén esquecer unha sombra negra que voa sobre as editoriais en forma de subvención encuberta: os ingresos que aporta a Xunta de Galicia por publicar en galego. Así, algúns selos non se preocupan realmente polo producto, senón só por ter entre o seu catálogo productos na nosa lingua.

 

 

Pezas populares

 

Fronte ó maior protagonismo de Vigo nos anos 80, o bravú ten agora mesmo, dende a incorporación de Marisol Manfurada e o Coro dos Rozadores de Santa Cristiña de Viso, ademais da propia revista Bravú, a A Coruña como centro da súa meirande actividade.

 

Pero non representa, como se podería pensar, unha contradicción entre o rural e o urbano, senón a integración de ambos. En Galicia, agás barrios moi escollidos dos centros dalgunha das grandes cidades, o urbano parecese moito o rural e non quere, nin pode, perder ese carácter. Por eso Os Diplomáticos levan o nome do seu barrio como estandarte e o resto dos grupos pasean con orgullo a súa procedencia, chegando a meirande parte deles dende as aldeas e vilas de Galicia.

 

Todos mostran respecto polos seus maiores -Cuco de Velle, Pucho Boedo- e algúns forman xa parte da tropa: a señora Josefa de Bastabales, ou o señor Dositeo de Chantada, habitual seguidor de Os Rastreros. Tamén se recuperan precursores como Xosé Manuel Pereiro -Johnny Rotring en Radio Océano- e cóntase coa participación esporádica en gravacións ou actuacións de membros de Siniestro Total e Os Resentidos e de cancións de Radio Océano ou Os Raiados.

 

Convén destacar, tamén, a importancia de determinados bares e tabernas, un feito moi concreto no caso do nacemento dalgunhas bandas e das reunións en común: Caballero de Viana, Tumbadios en Santiago, Cabeleiros en Lourenzá, Don Pepe en Padrón, Bravú en Lugo, Parrús e as tascas que premia o programa «A tropa da tralla» en A Coruña…

 

Pero tamén comenzan a asoma-los problemas. Algúns falan da asimilación que se fai do resto dos grupos coa imaxe máis proxectada nos medios, Os Diplomáticos de Monte-Alto. Outros teiman que o termo bravú acabe empregándose como algo pexorativo. A non inclusión, por vontade propia, de determinados grupos como Yellow Pixoliñas, Korosi Dansas ou Heredeiros da Crus impediu pecha-lo círculo. E a aventura portuguesa non pasou dun coitus interruptus.

 

No final de esta primeira aproximación poderiamos volver ás poéticas palabras de Manolo Rivas, esas que, chegados aquí, poden aportar ó conto outra visión:

 

«Andan por aí ducias de mozos peiteados polo vento. Disparan ráfagas de ardor polos ollos, están a beber o solpor, fumegan coma melancólicas borrallas de outono ou foguetes romeiros, falan con punteiro de buxo ou ronco, son de árbore centenaria, e todo o que tocan fica impreso coma unha tatuaxe na cortiza do aire. Cando atravesan unha alfándega (e hai tantas aduanas que pagar neste traxicómico reino!) declaran ó xeito de Oscar Wilde: «Non levo nada, machiño, só a miña dignidade». Ou sexa, o seu único patrimonio é a arroutada. Unha guitarra e alma de augardente, corazón de café cunqueirán: doce coma os anxos, quente coma o inferno.

 

Andan por aí, a nosa mellor semente errante. Non van de predicadores nin moito menos de merendiñas. Son netos do San Job campesiño e gardan a chave da casa na arca da alianza. Pero cruzaron o río Grande coa espalda mollada e aprenderon a bailar no gume da navalla. Non son un chiste nin un sarcasmo. Non son un chiste conachada. Tampouco son unha «movida», esa cousa tan parecida ó peido que estoupa, cheira moito e logo non é nada. Non é un tinglado nin un chiringuito. O rock Bravú é un toxo verde, que é moi malo de arrincare. Está por vir o tempo en que floreza como chorima o ouro da nosa terra espiñenta.

Esfollemos unha rosa de pedra na súa honra!»


MANIFESTO BRAVÚ

«Dos pinchos e das flores do toxo máis agreste,

do monte máis salvaxe.

Da calor e dos aromas da augardente e da queimada,

que teiman do orballo e das xeadas nos osos.

Dos aquelarres en covas, en noites perdidas,

con bruxas e trasnos danzando por riba do lume.

Das pedras nos balados, nas cabezas e nas gadañas,

crabuñando o asubío de algún cantar popular.

Das guitarras compradas coa primeira paga do paro

ou da economía somerxida.

 

Do tabaco de batea adulterado con aromas tropicais.

 

Do amor, do odio, da frustración

ou dunha borracheira de vatios nun alambique clandestino.

 

De todos eses sitios e de moitos máis, naceu, cun aturuxo na boca, este rock tan noso… SEN CAPAR»

Deja una respuesta

Tu dirección de correo electrónico no será publicada. Los campos obligatorios están marcados con *